Κύστεις ωοθηκών

Η συχνότερη πάθηση των ωοθηκών που μπορεί να χρειαστεί χειρουργική αντιμετώπιση είναι οι καλοήθεις κύστεις των ωοθηκών. Στην εποχή μας, η χειρουργική μέθοδος εκλογής είναι η λαπαροσκοπική αφαίρεση των κύστεων αυτών, ΜΕ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ, δηλαδή χωρίς την αφαίρεση της πάσχουσας ωοθήκης, σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, που επιθυμούν να διατηρήσουν την γονιμότητά τους.

Σε γυναίκες άνω των 45, και κυρίως μετά την εμμηνόπαυση, όπου οι ωοθήκες πλέον είναι αδρανείς, προτείνεται η λαπαροσκοπική αφαίρεση αυτών, εφόσον παρουσιάσουν κύστεις, λόγω μεγαλύτερης πιθανότητας για κακοήθεια.

Τι είναι η κύστη ωοθήκης

Οι κύστεις ωοθηκών δίνουν την εικόνα μικρού μπαλονιού μέσα στην ωοθήκη. Είναι κοινές, ειδικά σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Συχνά είναι «λειτουργικές», δηλαδή αποτέλεσμα της ωορρηξίας που συμβαίνει κάθε μήνα. Τις περισσότερες φορές είναι ανώδυνες και αβλαβείς.

Οι κύστεις μπορεί να έχουν συμπαγές περιεχόμενο, ή να είναι γεμάτες με υγρό, με ορρώδη (σαν νερό) σύσταση, ή βλεννώδη σύσταση, ή ακόμα και αιματηρά στοιχεία.
Έτσι, οι συνήθεις κύστεις με βάση το περιεχόμενο τους μπορεί να είναι ορρώδεις, βλεννώδεις, δερμοειδείς, ενδομητριωσικές (βλ. κατωτέρω),ή απλά ωχραιματώματα. Σπανιότερα είναι τα ωοθηκικά αποστήματα, που είναι αποτέλεσμα σεξουαλικώς μεταδιδόμενης νόσου, όπως χλαμυδίων.
Οι κύστεις είναι επίσης κοινές στην εγκυμοσύνη.
Πολλές κύστεις απορροφώνται μόνες τους. Μια κύστη δημιουργεί πρόβλημα όταν δεν απορροφάται ή μεγαλώνει. Τότε μπορεί να γίνει επώδυνη.

Συνήθεις επιπλοκές των κύστεων είναι:

1. Η συστροφή της κύστης ωοθήκης
2. Η ρήξη της κύστης ωοθήκης, με επακόλουθη εσωτερική αιμορραγία

Υπάρχει και η πιθανότητα καρκίνου, αλλά είναι σπάνια σε νεαρή ηλικία. Οι πιθανότητες για καρκινική εξαλλαγή, αυξάνουν με την ηλικία.

Συμπτώματα κύστεων ωοθηκών

Οι περισσότερες κύστεις των ωοθηκών είναι μικρές και δεν προκαλούν κανένα πρόβλημα. Όταν υπάρχουν συμπτώματα, αυτά μπορεί να είναι φούσκωμα, πρήξιμο, ή πόνο στο κάτω μέρος της κοιλιάς από την πλευρά της κύστης. Αυτός ο πόνος μπορεί να είναι απότομος και διαξιφιστικός, ή αδρός και μπορεί να έρχεται και να φεύγει.

Κάποιες φορές, σε περίπτωση συστροφής ή ρήξης, χρειάζεται άμεση χειρουργική παρέμβαση.

Για αυτό πρέπει να δείτε το γιατρό αμέσως, εάν έχετε τα κάτωθι συμπτώματα:

• Ξαφνικό, σοβαρό πόνο στην κοιλιά
• Πόνο με συνοδό πυρετό και εμετό
• Ζάλη, αδυναμία, αίσθημα λιποθυμίας
• Γρήγορη αναπνοή

Πότε γίνεται αφαίρεση μίας κύστης ωοθήκης

Όταν εμφανισθούν τα ανωτέρω συμπτώματα και τεθεί η διάγνωση συστροφής ή ρήξης της κύστης, η γυναίκα πρέπει να οδηγηθεί άμεσα στο χειρουργείο, γιατί η ζωή της βρίσκεται σε κίνδυνο.

Από την άλλη πλευρά, πολλές κύστεις των ωοθηκών δεν χρειάζεται να αφαιρεθούν, γιατί απορροφώνται μόνες τους. Περίπου το 8% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας, αναπτύσσουν μεγάλες κύστεις που χρειάζονται αφαίρεση.

Επίσης, αν μια κύστη αντί να απορροφηθεί, δείχνει αυξητικές τάσεις, υπάρχει ένδειξη για χειρουργείο, ιδιαίτερα αν προκαλεί πόνο διαλειπόντως. Συνήθεις κύστεις που προκαλούν πόνο με την περίοδο και με την επαφή και δεν απορροφώνται είναι οι κύστεις ενδομητρίωσης καθώς και οι δερμοειδείς κύστεις (λέγονται και τερατώματα). Αμφότερες έχουν συχνά ένδειξη αφαίρεσης.

Ένας άλλος σημαντικός λόγος για χειρουργείο είναι γιατί κάποιες κύστεις προκαλούν υπογονιμότητα και εμποδίζουν την σύλληψη. Αυτές είναι συνηθέστερα οι κύστεις ενδομητρίωσης, οι οποίες χρειάζεται στην περίπτωση αυτή να αφαιρεθούν. Αναλύονται περαιτέρω στη συνέχεια.

Τέλος, κύστεις μετά την εμμηνόπαυση, καθώς και κύστεις με συμπαγές περιεχόμενο πρέπει να αφαιρούνται, λόγω αυξημένης πιθανότητας καρκίνου. Σε περιπτώσεις κακοήθειας, χρειάζεται αφαίρεση ολόκληρων των ωοθηκών, αλλά και της μήτρας και λεμφαδένων.

Κύστεις ενδομητρίωσης των ωοθηκών (Σοκολατοειδείς κύστεις)

Αυτού του είδους οι κύστεις αποτελούν μία από τις συχνότερες αιτίες για λαπαροσκόπηση στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.

Τι είναι η ενδομητρίωση

Η ενδομητρίωση είναι μια συχνή διαταραχή στην οποία το εσωτερικό της μήτρας, γνωστό ως ενδομήτριο, αναπτύσσεται έξω από τη μήτρα, συνήθως πάνω στις ωοθήκες, τις σάλπιγγες και σε άλλες περιοχές της κοιλιακής χώρας, και σπανιότερα ακόμα και εκτός αυτής, πχ στον θώρακα.

Υπάρχουν 4 στάδια ενδομητρίωσης, ανάλογα με την έκταση και την εντόπιση της νόσου. Η σταδιοποίηση της νόσου γίνεται μόνο χειρουργικά και επιτυγχάνεται με την λαπαροσκόπηση.

Η ενδομητρίωση προκαλεί έντονο πόνο με τη περίοδο, ή/και κατά την επαφή, και μερικές φορές στειρότητα. Κάποιες φορές, σχηματίζονται κύστεις. Αυτές λέγονται και σοκολατοειδείς κύστεις. Οι κύστεις αυτές είναι μη καρκινικές και συνήθως σχηματίζονται βαθιά μέσα στις ωοθήκες. Παίρνουν το όνομά τους από την καστανή εμφάνιση του υγρού που περιέχουν και μοιάζουν με λιωμένη σοκολάτα. Το υγρό αυτό είναι παλαιό αίμα περιόδου που εγκλωβίζεται στις ωοθήκες. Μια τέτοια κύστη μπορεί να επηρεάσει την μία ή και τις δύο ωοθήκες.

Οι κύστεις ενδομητρίωσης εμφανίζονται στο 20-30% των γυναικών που έχουν ενδομητρίωση και όχι στο σύνολο αυτών. Και ηπιότερες μορφές ενδομητρίωσης, όμως, χωρίς κύστεις, παρουσιάζουν τα ανωτέρω συμπτώματα, οπότε γυναίκες με τέτοια συμπτώματα, δικαιούνται μερικές φορές να υποβληθούν σε λαπαροσκόπηση, για διαγνωστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς.

Το μέγεθος της κύστης δεν επηρεάζει αναγκαστικά τη σοβαρότητα ή την παρουσία συμπτωμάτων. Αυτό σημαίνει ότι μια γυναίκα με μια μικρή κύστη μπορεί να παρουσιάσει έντονα συμπτώματα, ενώ κάποια άλλη με μεγαλύτερη κύστη, να είναι ασυμπτωματική! Οι κύστεις μπορούν να κυμαίνονται από 2 εκατοστά αλλά μπορεί να ξεπεράσουν και τα 10 εκατοστά σε μέγεθος.

Τι προκαλεί τις σοκολατοειδείς κύστεις ενδομητρίωσης;

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για το πώς σχηματίζονται αυτές οι κύστεις. Μια δημοφιλής θεωρία, είναι αυτή της παλίνδομης εμμηνορυσίας. Σύμφωνα με αυτήν, αίμα περιόδου, που εμπεριέχει κομμάτια ενδομητρίου, αντί να εκρεύσει προς τον κόλπο, διαφεύγει προς την αντίθετη κατεύθυνση, και μέσω των σαλπίγγων, εκρέει μέσα στην πύελο (λεκάνη) της γυναίκας. Αντί να εγκαταλείψει το σώμα, αυτός ο ιστός παγιδεύεται μέσα στην κοιλότητα της κύστης. Εκεί μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή και να διαταράξει τη λειτουργία των ωοθηκών. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, κατά την λαπαροσκόπηση, να μην αφαιρούνται ολόκληρες οι ωοθήκες μαζί με τις σοκολατοειδείς κύστεις. Έτσι, διατηρείται η γονιμότητα των γυναικών αυτών, εφόσον βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία.

Δερμοειδείς κύστεις των ωοθηκών (αποκαλούνται και τερατώματα)

Είναι συνήθως καλοήθεις όγκοι στις ωοθήκες που τυπικά εμπεριέχουν μια ποικιλία ιστών, συμπεριλαμβανομένων τριχών, δοντιών, οστών και άλλων. Οι δερμοειδείς κύστεις μπορεί να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά είναι συνηθέστερες κατά τα αναπαραγωγικά έτη. Η μέση ηλικία εμφάνισης είναι τα 30 έτη. Στο 15% των γυναικών τα τερατώματα των ωοθηκών βρίσκονται και στις δύο ωοθήκες. Οι δερμοειδείς κύστεις μπορούν να κυμαίνονται σε μέγεθος από ένα εκατοστό μέχρι και άνω των 20 εκατοστών σε διάμετρο.

Όσο μεγαλύτερη είναι η δερμοειδής κύστη, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος συστροφής και ρήξης με διαρροή του περιεχομένου της, που μπορεί να δημιουργήσει περιτονίτιδα με έντονο πόνο και να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή της γυναίκας. Αν και η μεγάλη πλειοψηφία αυτών των όγκων είναι καλοήθεις, περίπου το 2% αυτών μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο.

Για όλους αυτούς τους λόγους, η χειρουργική αφαίρεση της δερμοειδούς κύστης είναι συνήθως η θεραπεία εκλογής. Αυτό μπορεί να γίνει με λαπαροτομία (ανοικτή χειρουργική επέμβαση) ή λαπαροσκοπικά, που στις ημέρες μας είναι προτιμητέα μέθοδος. Τονίζεται ότι, στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι εφικτό να αφαιρεθεί η κύστη ΜΟΝΟ, και να διατηρηθεί η πάσχουσα ωοθήκη, η οποία αναπλάθεται.

Λαπαροσκοπική αφαίρεση κύστεων ωοθηκών

Εφόσον δεν υπάρχει υπόνοια καρκίνου, η λαπαροσκοπική αφαίρεση των κύστεων ωοθηκών, αλλά και ολόκληρης της ωοθήκης (εφόσον κρίνεται απαραίτητο), είναι στην εποχή μας η προτιμητέα χειρουργική μέθοδος, σε σχέση με την παραδοσιακή ανοικτή μέθοδο. Σίγουρα, σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας είναι προτιμητέο να διατηρηθούν οι ωοθήκες, όχι μόνο για λόγους γονιμότητας, αλλά και για να αποφευχθεί η πρόωρη εμμηνόπαυση, με ό,τι αυτή συνεπάγεται (οστεοπόρωση, εξάψεις, κολπική ξηρότητα, κλπ)

Αφαίρεση ωοθηκών Λαπαροσκοπικά

Σε λίγες περιπτώσεις, με έντονο οικογενειακό ιστορικό καρκίνου των ωοθηκών και του μαστού καθώς και γονιδιακή προδιάθεση (γονίδια BRCA1 και BRCA2) προτείνεται η προφυλακτική λαπαροσκοπική αφαίρεση αμφότερων των ωοθηκών, περί την ηλικία των 40, μετά την ολοκλήρωση της τεκνοποίησης.

Επίσης, σε γυναίκες άνω των 45-47 ετών, εφόσον προβούν σε λαπαροσκοπική αφαίρεση της μήτρας, προτείνεται και η ταυτόχρονη αφαίρεση των ωοθηκών, ώστε να μην διατρέχουν πλέον τον κίνδυνο του καρκίνου ωοθηκών, που είναι ένας ιδιαίτερα επιθετικός καρκίνος στην γυναίκα.

Προετοιμασία – Ποιες εξετάσεις απαιτούνται πριν από μια Λαπαροσκοπική κυστεκτομή;

Υπερηχογράφημα

Η εξέταση μέσω ανώδυνου υπερήχου βοηθά να τεθεί μια σωστή διάγνωση. Ουσιαστικά, θα εξετάσουμε το μέγεθος και τη σύσταση του περιεχομένου της κύστης για να καθορίσουμε αν είναι συμπαγές, ή υγρό, ή ίσως ένας συνδυασμός των δύο.

• Απλές κύστεις με υγρό δεν είναι συνήθως καρκινικές και συχνά χρειάζονται μόνο στενή παρακολούθηση, μέχρι να απορροφηθούν. Εάν είναι μεγάλες (άνω των 5 εκατοστών) η αφαίρεσή τους είναι προτεινόμενη.
• Εάν οι κύστεις σας είναι συμπαγείς ή μικτές, περαιτέρω αξιολόγηση είναι απαραίτητη, για να καθορίσει εάν είναι καρκινικοί όγκοι ωοθηκών.

MRI ή ΑΞΟΝΙΚΗ τομογραφία

Προτείνεται συνήθως σε συμπαγείς όγκους, με ύποπτα στοιχεία.

Αιματολογικές εξετάσεις

Με αυτές γίνεται έλεγχος καρκινικών δεικτών. Συνήθως περιλαμβάνουν το CA125, AFP, β-χοριακή, CA19-9 και άλλες.

Σχετικές παραπομπές:

Προετοιμασία για την Λαπαροσκόπηση

Πώς γίνεται η Λαπαροσκόπηση;

Πλεονεκτήματα της Λαπαροσκόπησης